Zanaatkârların deneyimlerini kendi tasarımları ile birleştirerek el yapımı kilim ve halı üreten markaları bir araya getirdik.
#1 STUDIO KALI FULDEN TOPALOĞLU
Endüstri Ürünleri Tasarımcısı & Mühendis Fulden Topaloğlu verdiği tasarım hizmetlerine ek olarak, 2019 yılında zanaat ve tasarım ara kesitinde hayat bulan ürünlerin yer aldığı Studio Kali markasını kuruyor. Koleksiyonundaki el üretimi mobilyalar ve sanatsal baskıların yanı sıra Ege ve Yakamoz kilim serileri, geleneksel el dokuması yöntemlerini modern bir estetikle yeniden yorumluyor. Deniz yüzeyinin tüm görsel ve duysal ifadelerine duyulan derin bir hayranlığı yansıtan Ege kilim serisi, denizin ruhunu iç mekânlara taşıyor. Yakamoz kilim serisi ise su yüzeyindeki ışık yansımalarından yola çıkıyor; bu serideki kilimlerin üzerindeki soyut desenler, yansıyan ışığın su yüzeyinde yarattığı renk geçişlerini temsil ediyor. Kilim tasarımlarıyla, 2021 yılı A’ Design Award & Competition’da Silver ve Iron A’Design Award ödülünü alan Topaloğlu’na ilham kaynaklarını sorduğumuzda; “Aslında işlevsellikleri kadar, objelerin duyusal ve duygusal ifadeleridir hayatımıza anlam, zenginlik ve keyif katan. Studio Kali’nin ürün koleksiyonunda, kültürel zenginliğimiz, zanaat yöntemlerinin barındırdığı bilgiler ve sanat en temel ilham kaynaklarım. El üretimine ve zanaatı yaşatmaya çok değer veren, doğaya ve doğal malzemelere hayran biri olarak, Studio Kali’nin koleksiyonlarındaki ürünlerin tümünü bu değerlerle üretiyorum,” diye anlatıyor. @kali.designstudio studiokali.com.tr
#2 DHOKU MEHMET GÜRELİ
Uzun yıllardır halıcılıkla uğraşan Mehmet Güreli, 3 yıl süren araştırmaların ardından, tamamen kendi üretimi olan Dhoku markasını kurarak, klasik kilimlerden daha kalın ve ağır, desen ve renk geçişlerinde boşluklar olmayan bir koleksiyon ortaya çıkarıyor. Güreli, daha önce Moldov ve Yugoslav kilimlerinde kullanılan ama Anadolu’da denenmemiş, ‘aralıksız dokuma’ diye adlandırdığı bir teknik kullanıyor. “Başından beri özenle yaklaştığımız konu kilimin dokusuydu. Bu konunun üzerinde o kadar durduk ve o kadar zaman geçirdik ki, ürün olgunlaşıp ortaya çıktığı zaman ona verilecek isim de sadece dhoku olabilirdi,” sözleriyle marka adına ilham veren yaklaşımı açıklıyor. Kilimi, geleneksel metotlardan taviz vermeden, sentetiklerden uzak, mümkün olduğunca özel ipler ve yünler kullanarak modern hale getirmeyi amaç edinen Dhoku, yerel ve evrensel olmanın yanı sıra, kalıcı olmaya da önem veriyor. @dhokurugs dhoku.com
#3 ANISTUDIO ANITA ŞAVUL
AniStudio, gündelik hayatta gizli kalmış otantik detaylardan ilham alan bir tasarım firması. 2021 yılında Anita Şavul tarafından kurulan firmanın temel değerleri, kaybolmakta olan geleneksel Türk zanaat tekniklerini canlandırmak ve zanaatkâr kadınlara iş gücü sağlamak. Türkiye’nin farklı bölgelerini gezip görerek yöresel teknikleri araştıran Şavul, üretimlerini bu süreçte tanıştığı yerel ustalara yaptırıyor. Atölye ziyaretlerinde keşfedilen tekniklere, AniStudio’nun modern tasarımlarının uyarlanması sonucu, her ürünün kendi hikâyesi oluşuyor. Şavul’a göre, tasarım süreci tam manasıyla bir ‘yolculuk’. “Geleneksel bir tekniğin beklenmedik bir şekilde yorumlanıp yeniden var olması, geleneğin tekrar hayat bulması, bizi gerçekten çok heyecanlandırıyor,” diyor. Marka, teknolojik gelişmeler hızla hayatımızın bir parçası haline gelirken, geçmişten gelen geleneklerimizi ve alışkanlıklarımızı korumanın yollarını arıyor. anistudio.co @anistudioofficial
#4 STUDIO POTATO ALEV & CANSU ERTEM
İstanbullu iki kız kardeş tarafından kurulan Studio Potato, Anadolu’da yüzyıllardır kullanılan dokuma ve doğal kök boyama tekniklerini yeni ve modern tasarımlarla birleştiriyor. Mimar Sinan Üniversitesi Halı ve Kilim Bölümü mezunu Cansu Ertem, sektörün dertlerine yakından şahit biri olarak, İtalya’da yaşadığı yıllarda markanın temellerini atıyor. Ardından 2020 yılında Türkiye’ye dönme kararı alarak, kız kardeşi Alev Ertem ile beraber işi büyütüyorlar. Studio Potato kurucularının birkaç amacı var: El işçiliğini yüceltmek, Türkiye’deki kadın zanaatkârlarla çalışmak, doğal içerik kullanmak, yavaş üretimi desteklemek ve tüm bunları yaparken benzersiz ve modern ürünler yaratarak bu zanaatın 2.0 versiyonunu dünyaya tanıtmak. Ürünlerinin hikâyelerini çoğunlukla doğa ile bağlantılı kuran ve tasarımlarını naif tutmayı tercih eden ortaklar; “Uzun vadede ev ve mekânlar için dokuma zanaatıyla ilgili geniş bir ürün çeşidi sunmayı ve tasarımlarımızı herkes için erişilebilir kılmayı hedefliyoruz,” diyorlar. Studio Potato’nun ayrıca kendi tasarımı olan modern duvar dekorları, kırlent yastıkları, ikinci el ev mobilyalarından dönüştürülen ‘upcycle’ ürünleri markanın ismi gibi eğlenceli ve renkli. @studiopotatoo studiopotato.co
#5 THE KEEP BİLGE KALFA VE SENEM AKÇAY
60 yıldır kilim üreten bir atölyenin babadan kıza aktarılan bilgi, birikim ve tecrübesini yenilikçi tasarım ve üretim teknikleriyle birleştiren The Keep markasının kurucuları Mimar Bilge Kalfa ve Senem Akçay, İstanbul-Berlin hattında çalışıyorlar. Geleneksel dokumacılık alt yapısı üzerine, çağdaş tasarımcıların çalışmalarının işlendiği, sınırlı sayıda üretim prensibine dayanan markanın amacı, mekânlara özgün ve benzeri olmayan ürünler yaratmak. Akçay ve Kalfa kendi tasarımlarının yanı sıra, Türkiye’den ve yurt dışından çok sayıda kadın tasarımcı, mimar ve sanatçı ile iş birliği yapıyor. Son koleksiyonlarından biri olan Nakarat için yaptıkları yarışmada; tasarımcı, grafiker ve mimarlardan oluşan bir jüri tarafından seçilen Gizem Ulusoy, Zeynep Adil ve Şeyda Aydın’ın tasarımları Uşak’taki atölyede el dokuması olarak üretildi. Ayrıca pek yakında ‘Kavuşma’ başlığı altında yeni bir koleksiyonun ekleneceğini de haber veriyorlar. @thekeep_shop thekeep.shop
#6 BÜRÛZ BEGÜM KARADAĞ
İki yıl süren yoğun bir araştırma sürecinin ardından, kullandığı tekniğin mahreç işaretine sahip olması sebebiyle atölyesini Tekirdağ’da kuran Begüm Karadağ, bu teknikle yer kilimleri, duvar kilimleri ve artan iplikleri de değerlendirerek bardak altlıkları üretiyor. Markanın adının nereden geldiğini sorduğumuzda; “Dünyada sadece Karacakılavuz’a mal edilmiş bu dokuma tekniğini ortaya çıkararak markamızın ilk adımlarını attım. Bu nedenle, anlamı ‘ortaya çıkartmak’ olan Bürûz kelimesinin markayı çok iyi ifade ettiğini düşünüyorum,” diye açıklıyor. Sınırlı sayıda üretilen kilimlerin her biri, en az 3 zanaatkâr kadının elinde hayat buluyor. Geçmişle günümüzü harmanlayan, zamansız çizgiler taşıyan kilimler, minik farklılıklarla türünün tek örnekleri. “Kilimlerimizin tasarımında renkleri önce doğa seçer,” diyen Karadağ, kullandıkları yün ipliklerin doğal boyarmaddeler değerlendirilerek renklendirildiğini anlatıyor. “Kendi atölyemize sahip olduğumuz için tasarladığımız her ürünü zanaatkârlarımızla konuşup, yazarak çizerek, dokuyarak görme fırsatımız oluyor. Bütün bunlar da yaratıcılığımızı destekliyor,” diye ekliyor. Yakın zamanda kullandıkları teknikle Bürûz’un yastık koleksiyonunu tanıtacak olan Karadağ’ın en büyük hedefi atölyenin kapılarını dünyaya açarak yapıyı büyütmek ve çok daha fazla zanaatkâr kadına ulaşmak. “Biz sadece kendi atölyemizdekilerle değil, ipliklerin yapım aşamasından, kilimlerin asıldığı masif ahşaplara kadar her detayında Türkiye’deki başka zanaatkârlarla da çalışıyoruz. Hep birlikte bir değer yaratıyoruz.” @buruzdesign buruz.com.tr
#7 FIGURE İLKE BEYAZ
2020 yılında İlke Beyaz tarafından kurulan marka, nesiller boyu iyiliği ve ışığı ifade etmenin bir yolu olan Yıldız Motifi aracılığıyla yaşamın ruhunu kutlarken, unutulmaya yüz tutmuş bir miras olan binlerce yıllık dokuma geleneklerini de kucaklıyor. Geleneksel el zanaatlarının tasarımla harmanlandığı, ilhamını Anadolu’nun değerli motiflerinden alan el dokuması kilimler, evrenimizin daha mutlu ve aydınlık bir versiyonunu hayal ediyor. “Bir araya gelip eşsiz desenler oluşturan motifler, tarih boyunca kadın dokumacıların yaşadıkları yerdeki hayat şartlarının, inançlarının ve yaratıcılıklarının bir yansıması olmuştur. Geçmiş ile bugün arasında görsel bir köprü kurmayı amaçlayan Figure, bu motifler aracılığıyla kadın zanaatkârların sesi olmaya ve istihdamı desteklemeye devam ediyor,” diyen Beyaz, bu günlerde üç farklı tasarımdan oluşan yeni koleksiyonu Universe için yoğun ve keyifli bir süreç içinde. Hiçbir canlıya zarar verilmeden elde edilmiş birinci sınıf ve yumuşak yünlerle hazırlanan Universe koleksiyonu, özgün evler için sofistike ve eğlenceli seçimleri aynı çatı altında topluyor. Her parçayı kişiye özel ve benzersiz üreten Figure, kişiselleştirilmiş tasarım ve ölçü seçenekleri de sunuyor. @figure.ist figure.ist
#8 LAIKA IŞIL KURT
Işıl Kurt resim, desen ve giysi tasarımlarını buluşturduğu markasını 2019 yılında kuruyor. Koleksiyonundaki kilimler, Trabzon’da yerel kadın zanaatkârlarla birlikte üretiliyor. “Elle çizilerek tezgâha aktarılan desenlerin hikâyesi yaşadığımız bu dönemde doğadan ve sanattan ilham aldı. Onların büyük bir şifacı ve birleştirici olduğunu hatırladık. Bugün, yeniden köklendirilen doğa rehberliğinde, dünya için birlikte hareket ederek, hem doğayla hem de birbirimizle yeniden iletişim kuruyoruz,” sözleriyle, Laika markasının arkasında duran düşünce biçimini anlatıyor. Tasarımcı, iplik seçimlerinde doğal liflerden oluşan %100 yün ve %100 pamuğu tercih ederek, yüksek kalitede ve nesilden nesile aktarılabilecek ürünler ortaya çıkarıyor. Koleksiyon yalnızca el dokuması kilimlerle sınırlı kalmayıp, yerel imalatçılarla iş birliği yapılarak üretilen giysi, fular ve hatta tablolarla da hikâyesini yaşamın tüm alanlarına taşıyor. @wearelaika laika.com.tr
#9 HANDAN LOOMWORKS HANDAN ÖZCAN
Handan Loomworks, çocukluğunda tanık olduğu anneannesinin üretim yöntemlerinden ilhamla markasını kuruyor. Romantik bir tasarım markası gibi görünse de arkasında seri üretime, çevre kirliliğine, iklim krizine, hızlı tüketime karşı sosyo[1]politik bir duruş olduğunu belirtiyor. Aileden gelen dokuma ve materyal bilgisini, kâğıt üstündeki tasarımları ile birleştirerek, bazen Anadolu’nun kadim motiflerini onurlandırmayı ama sıklıkla rafine ve minimalist çizgileri tercih ediyor. Üretim tekniğinden, doğadan ve zanaatkârdan bağımsız bir tasarım sürecinin mümkün olmamasını değerli ve özel bulan Özcan, “Bitkilerin kökleri, yaprakları, meyvelerindeki boyar maddelerle yünleri boyarken, o anki koşullarda o bitki hangi rengi vermek istediyse ona razı geliyorum. Bilgisayar başında ne kadar renk paleti belirlersem belirleyeyim günün sonunda doğa ananın dediği oluyor,” diyor gülerek. İnziva ismini taşıyan son kilim koleksiyonu ilhamını, modern dünyanın karmaşasından arınmak için köşesine çekilen, nefesine odaklanan, ellerini kalbinde birleştiren ve yavaşlamaya ihtiyaç duyan herkesten alıyor. Bu zihinsel arınma ve dokunma ihtiyacı, kilimlerin tasarımına yansıyor. Düğüm tekniğinin kullanıldığı renkli her alan dokuyu fark etmemizi, yani dokunma ihtiyacımızı hatırlatırken, kilim tekniğinin kullanıldığı tek renkli alanlar zihnimizdeki boşluklara ışık tutuyor. “Yaşadığımız dünyada konu artık sadece estetik bir tasarım ya da dekorasyon olmaktan çıktı, daha büyük meseleleri konuşuyoruz ve onlar sayesinde biz tasarımcılar daha cesur adımlar atabiliyoruz,” diyen Özcan, mayıs ayında açılacak ilk mağazalarının müjdesini de veriyor. @handan.co handanloomworks.com
#9 SELAM CARPET & HOME EZGİ VARDARSUYU VE MUSTAFA VARDARSUYU
37 yıldır Kuzey Ege’de yalnızca yerel malzeme ile, makine değmeden, doğaya ve çevreye saygılı ve atık çıkartmadan üretim yapmayı en temel ilke olarak benimseyen Selam Carpet & Home’un renk paleti bölgedeki dağların endemik bitki örtüsünden toplanan bitkiler ve köklerle elde ediliyor. “Tezgâhlarımızı dokuyucularımızın köylerinde, evlerinin verandasında kuruyoruz. Kırkılan hayvanların yünleri köyün yaşlı kadınları tarafından eğiriliyor ve ip haline getiriliyor. Yünün içerisindeki kıymetli yağlar böylelikle korunmuş oluyor. İplerimizi nehir suyunda, açık bakır kazanlarda kendimiz boyuyoruz,” sözleriyle üretim süreçlerini anlatıyor Ezgi ve Mustafa Vardarsuyu. Sene içerisinde Avrupa ve Amerika’da katıldıkları yurt dışı fuarlarda tanıştıkları iç mimar, ressam ve galeri sahipleri sayesinde, dünya dekorasyon trendlerini ve güncel renk paletlerini de her zaman yakından takip ettiklerini belirtiyorlar. “Dağ köylerinde Yörük dokuyucularımız tarafından yorumlanan desenlerimiz, güncel renk paletiyle bir araya geldiğinde, modern dünyanın evlerine bambaşka bir soluk getiriyor.” Bütün bunların yanı sıra, Domotex International Carpet Design Awards’ta birincilik ödülü kazanan büyük bir ‘upcycle’ projesi yürütüyorlar. Kullanılmaz halde, tamiri mümkün olmayan tarihi Anadolu dokumalarını dönüştürüp, elde ettikleri iplerle yeni dokumalar yaratıyorlar. Tasarımlarını bir deneyimler bütünü olarak gören ortaklar, yeni koleksiyonlarını bahar mevsiminde paylaşacaklarının haberini de veriyorlar. @selamcarpetandhome selamcarpet.com
Hazırlayan: Işıl Karahanoğlu
